JuliaSerwinski

“Tijd van begin tot eind: over tijd en tijdsbeleving” - Anita Rootselaar

• Oerknal ontstond uit een punt van oneindige dichtheid.
• Planck-tijd: de tijd die licht erover doet om de kleinste afstand (Planck-lengte) te kunnen overbruggen.
• Wij gebruiken de Gregoriaanse kalender, een zonnekalender.
• Laatste aanpassing was in 1582.
• Herkomst van verdeling 24 uur is onduidelijk.
• Wellicht te maken met 360 graden Babylonische cirkel.
• Tijd is in onze beleving lineair, altijd dezelfde snelheid.
• In Afrika bestaat organische tijd: gaat voorbij zonder dat een punt het structuur geeft.
• Organische tijd is veel meer verbonden met persoonlijke ervaring.
• Wetenschappelijke tijdsconcepten:
• Presentisme: er bestaat alleen het heden.
• Possibilisme: heden en verleden is werkelijk.
• Eternalisme: alles is altijd, passeren van tijd wordt ontkend.
• Eternalisme sluit aan op Einstein’s relativiteitstheorie.

“Organic Time” - Douwe Tiemersma

Tijd beheerst de Westerse cultuur. Vaak als westerse mensen in aanraking komen met een andere vorm van tijd, bijvoorbeeld de organische, dan raken zij totaal in de war. Een voorbeeld wordt gegeven door een ervaring van Douwe zelf, wachtend op een bus die maar niet komt. Hij realiseert zich hier dat tijd zoals wij die kennen niet van toepassing is. De tijd totdat de bus wegrijdt is niet meetbaar. “De tijd zal het leren”. Maar in Afrika wordt wel degelijk gebruik gemaakt van ‘tijd’ in verschillende vormen en maten. Maar deze concentreert zich op natuurlijke gebeurtenissen, zoals dag die overgaat in nacht. De levensweg wordt opgedeeld in kindertijd, volwassenheid en de dood, deze worden aangekondigd in rituelen. Wat opvalt in het Afrikaanse denken is dat de toekomst vaak ontbreekt, omdat deze nog niet is gebeurd en geen plek in tijd heeft vooralsnog. Tijd wordt hier ook gestructureerd door gebeurtenissen die impact hebben op de persoon zelf, zoals een rivier die overstroomt. In grotere steden waar Westerse tijd wordt gebruikt verzetten de Afrikanen zich hier tegen. In India heeft Douwe een andere ervaring, het buiten zichzelf treden en zo zijn leven te zien als een losstaand iets, als toeschouwer. Tijd bestaat alleen in het aardse leven, en dat wordt niet gezien als het belangrijkste leven in India. Door het geloof in hergeboorte kan tijd worden waargenomen als in een cirkel. Tijd staat in onze perceptie dichtbij ruimte, deze wordt immers ook gemeten. Elastische tijd. Is het nu van jou, wel het nu van mij?

“A brief history of time” – Stephen Hawking

Aristoteles schreef in 340 voor Christus al twee geode argumenten waarom de aarde niet plat was. De schaduw van de Aarde op de Maan was rond, wat niet kon als de Aarde plat zou zijn. Omdat de Grieken reisden, wisten ze dat de Noorderster in zuidelijke gebieden op een andere plek lag in de hemel dan in noordelijke gebieden. Een derde argument is simpeler, als een schip aankomt aan de horizon zie je eerst de zeilen van het schip, daarna volgt de rest. Aristoteles dacht wel dat de Zon, Maan en sterren om de Aarde heen draaiden. In de tweede eeuw na Christus maakte Ptolemy een model wat dit bevestigde. Dit model werd ook door de Kerk aangenomen als ‘waar’ omdat buiten de planeten en sterren nog genoeg ruimte zou zijn voor een Hemel en Hel. In 1514 ontdekte Copernicus dat de Aarde niet om de zon draaide maar andersom. Deze observatie werd later gesteund door Kepler en Galileo. Deze laatste deed in 1609 de bevestigende ontdekking toen hij door een pas uitgevonden telescoop waarnam dat er manen draaiden om Jupiter heen. Kepler wijzigde de theorie van Copernicus door te bevestigen dat de planeten in een elips-vorm draaiden, niet circulair. Kepler kon alleen deze theorie niet samenvoegen met zijn andere theorie, dat de planeten zweven door magnetische velden/aantrekking. Pas veel later, in 1687 kwam Newton tot de ontdekking dat dit kwam door zwaartekracht. Door dat het universum oneindig is en de sterren niet een bepaalde kant op kunnen vallen, blijven deze zweven, dacht hij. Maar dit bleek niet correct. Voor de 20e eeuw werd gedacht van het universum dat het een constant niet veranderlijk iets was. Misschien kwam dit wel omdat mensen geneigd waren in eeuwig vaststaande religies te geloven. Heinrich Olbers twijfelde aan Newton’s theorie en schreef in 1823 een kritiek op zijn theorie. De mogelijkheid van een oneindig universum werd ontkracht omdat indien dit het geval is het zichtsveld eindigt op het oppervlak van een ster, waardoor we de sterren bij de nacht zo fel zouden zien dat het zou lijken op overdag. Het riep de vraag op, hoe ontstaan sterren eigenlijk? 10.000 voor Christus onstond de beschaving. Immanuel Kant schreef Critique of Pure Reason in 1781, waarin hij zich bevraagt over het ontstaan van het universum in tijd. Als het universum geen begin zou hebben, dan zouden er continu oneindige periodes van tijd voorbij gaan voor er iets gebeurt, wat absurd is. Maar als het universum wel een begin heeft, dan zou er een oneindige periode van tijd aan vooraf zijn gegaan, dus waarom zou het universum beginnen op 1 bepaald tijdstip? Zijn argumenten zijn gebaseerd op tijd, maar wie zegt dat tijd bestond voordat het universum ontstond? Hubble constateerde in 1929 dat planetenstelsels zich zeer snel van ons af bewegen, wat betekent dat ze ooit allemaal dichtbij waren, en ze zijn ook allen van 1 punt gestart. Zo onstaat de big-bang theorie, waarin het universum begint als iets ontzettend kleins en geconcentreerd. Tijd is voor de big bang niet van toepassing, deze bestaat immers nog niet. Elke theorie in fysica is niet persé gebaseerd op een waarheid, maar dit is niet erg, want zo kom je ook tot ontdekkingen. Nieuwe experimenten bevestigen de theorie en zo niet, dan wordt deze aangepast. Soms is een nieuwe theorie maar een kleine aanvulling op de oude. Zo in het geval van Newton en Einstein’s relativiteitstheorie aan de hand van Mercurius. Het is onmogelijk het hele universum te verklaren in 1 theorie.

“Het fotografisch genoegen” – Arjen Mulder

• De autosnelweg is het gidsfossiel van de 20e eeuw, het beeld waaraan wij herkend zullen worden door komende generaties. De afgraving maakt onbegrijpelijk dat mensen ooit het lef of de onnozelheid hebben gehad zo’n onaantastbare grootheid als Het Landschap te laten doorsnijden door zo’n adembenemend anti-ecologische constructie als een dubbele asfaltstrook.
• Nieuw is geen materiaal, maar een perspectief.
• 4 domeinen van tijd: verleden, heden, toekomst en tijdloosheid.
• Evolutietheorie: compleet proces van oersoep tot stadsmens.
• Vervreemding van de dagelijkse gang van zaken, iets met een intensiteit zo groot dat het het tijdsoverloop overstraalt.
• De toekomst is tenslotte het omgekeerde van het verleden: zoals je vanuit het heden kan terugredeneren naar wat er eerder gebeurd moet zijn, kun je ook vooruitredeneren naar wat er later zou kunnen zijn.
• Hirst maakte een monument voor het dubbelidee ‘monument’. Kritische ecologische kunst. Hirst dwingt tot een keuze, wij zullen ofwel onszelf moeten veranderen, ofwel de wereld, om het heden leefbaar te houden. Aan welke kant sta jij?
• Domeinen van kunst: kwaliteit/originaliteit/authenticiteit.
• Mona Lisa: onverminderd herkenbaar en vreemd. Zolang ze niet achterhaald is, kijkt ze je aan vanuit de toekomst.
• Jan Fabre: insecten beschouwt hij als computers, nanotechnologie. De 21e eeuw krijgt een eigen soort leefbaarheid en charme. Niet-kritische ecologische kunst. Niet eeuwig, insecten vergaan in verloop van tijd.
• Andrej Ujica’s Out of the Present. Vraag aan astronaut; Jeltsin nu aan de macht, wat denk je hiervan? Weinig. Verbaast zich meer over hoe snel de tijd en seizoenen voorbij vliegen vanuit de ruimte. Natuur gaat voor geschiedenis.
• Andrej Ujica: tijdloosheid wordt voortaan technisch gerealiseerd, letterlijk boven ons hoofd.
• Eerste 32 uur gewichtloos is een mens voortdurend ziek, misselijkheid en malaise. Daarna gelukstoestand. Ruimteverslaving?
• Ujica: in gewichtloze toestand keert men terug tot e staat van embryo in de baarmoeder.
• Geluksroes op drempel van niets en dood.
• De ruimtefoto is monument van onze vergankelijkheid. Waar kosmos en bewustzijn elkaar raken, daar vindt de oersprong plaats.

“De utopie en haar verschijningsvormen” – Hans Achterhuis

• Thomas More schreef Utopia in 1516.
• Utopisch denken gaat in 17e eeuw over in ‘de Verlichting’.
• Socialistische experimenten, industriële en natuurwetenschappelijke revoluties uit die tijd hebben veel te danken aan de utopische inspiratie.
• In deze eeuw in jaren 60: Le Corbusier + aantal wereldtentoonstellingen.
• Wij leven in een gerealiseerde utopie? Een aantal aspecten uit het utopische denken zijn namelijk verwezenlijkt.
• Afzetten tegen utopie: dystopie bijv. 1984 van George Orwell.
• Terugkeren naar niet-utopische samenleving?
• Utopia komt voort uit: Eutopia (goed plaats) & Outopia (geen plaats).
• Belangrijkste principe van moderniteit: maakbaarheid. Natuur wordt onderworpen, Utopia = mensenwerk. Mens en maatschappij worden opnieuw gevormd. Lot in eigen handen.
• More is eerste in geschiedenis die euthanasie als een vanzelfsprekende zaak beschrijft. De dood wordt maakbaar.
• Bacon kondigt ‘plastic tijdperk’ aan.
• In utopieën veel maatschappelijk controle, individu & creativiteit bestaat niet, doet denken aan communisme/socialisme.
• Dystopie maakt hier vaak gebruik van: door individu dat zich los wil maken van de utopie. Droom verandert in nachtmerrie.
• De omgeving is symmetrisch, strak en geordend. Om zo bewoner zo gelijk en gelukkig mogelijk te maken. Alles moet hetzelfde zijn, anders raak je gehecht aan je plek of word je jaloers en ongelukkig. Bewoners moeten om de paar jaar verhuizen.
• Invloed en belang van materiële omgeving op mens tot voor kort nauwelijks onderkend.
• Bentham 1791, Panoptikon, of het huis van toezicht. Toren met een ring van cellen eromheen. 1 opzichter die iedereen in de gaten kan houden. Sterker nog, geen opzichter nodig, want mensen houden elkaar in de gaten.
• Is onze samenleving een gerealiseerde utopie? Moderne mens leeft niet in volledig geconstrueerd panopticum. Mensen zijn niet intens gelukkig of volledig uniform. Geen absoluut einde van vrijheid.
• Invoering van huisnummers in 18e eeuw scherp nageleefd. Maar zijn wij als mens nu nummers? Nee, straatnamen en (huis/persoons)nummers zijn belangrijk communicatie en oriëntatiepunt geworden.
• Ondanks kritiek toch goede eigenschappen overgenomen van utopie? Zoals hygiene, gezondheidszorg en onderwijs?
• In onze wereld 2 grote experimenten van utopie: Amerika en Sovjet-Unie. In Amerika leeg continent dat naar wens kon worden ingevuld en geregeerd. Rusland, zelfde verhaal, alleen draaide meer om beheersing materiële omgeving van mens.
• Architecten, ontwerpers en ingenieurs hebben nu de taak om utopieën te realiseren waarin mensen ongezien een nummer zijn, maar vooral een individu met eigen naam en verhaal.

“Jean Baudrillard en de werkelijkheid”

• Kunst en werkelijkheid zijn elkaar aan het begin van 21e eeuw zo dicht genaderd dat ze geruisloos in elkaar op kunnen gaan. Musealisering van de werkelijkheid. Alledaagse omgeving wordt museum. Musea worden speeltuinen.
• Ons economische systeem is veel meer gebaseerd op de verkoop van belevenissen dan producten.
• Baudrillard stelt dat Disneyworld het centrale model is van de Amerikaanse hedendaagse cultuur (= disneyficatie)
• Onze omgeving neemt trekken aan van pretpark, stadsstranden, klimwanden, museumnacht, etc.
• Disneyworld doet zich voor als een fantasiewereld maar is in feite een vertaling van ‘the American dream’ naar dierenfiguren; gewone mensen worden helden.
• Grootste angst: ontwaken uit de droom in een wereld van armoede, trailer trash, discriminatie.
• Amerikaanse landschap heeft zichzelf gevormd naar zijn eigen films. Echt en onecht is niet meer van elkaar te onderscheiden (= hyperrealiteit).
• Fasen van simulcra:
• 1. Het is een verwijzing naar een fundamentele werkelijkheid
• 2. Het maskeert en perverteert een fundamentele werkelijkheid
• 3. Het maskeert de afwezigheid van een fundamentele werkelijkheid
• 4. Het heeft geen relatie met welke werkelijkheid dan ook: het is zijn eigen, pure
simulacrum.
• Totale scepsis, geloven we het nieuws nog wel? Wat kunnen we nog als waarheid beschouwen?
• De betekenisloosheid van tekens gaat over in drang naar nostalgie, vroeger was alles beter. Zie de ‘opknussing’ van Nederlandse binnenstad, huisjes worden gerestaureerd als echte Anton Pieck huisjes.
• Namaakstrand; het gaat om het gevoel en beleven van een echt strand.
• Toerisme en liefdadigheid gaan samen, zie vrijwilligers die reizen naar Afrika.
• Schijnvertoning van wereld = explosieve groei terrorisme. De gesimuleerde werkelijkheid laten imploderen.
• Ook in de kunst vervallen eerder bepaalde ‘waarheden’. Maar is kunst dan niet een systeem dat zichzelf in stand probeert te houden? Steeds nieuwe ‘bewijzen’ produceren om te maskeren dat het helemaal niet bestaat? Alles is kunst – Kunst is alles?

Tegenlicht, “De Tech-Mens” 14/10/2013

• Hoofdredacteur Wired Ben Hammersly: kan me minder herinneren nu ik ouder word, maar telefoon neemt dat voor me over. Maar het maakt me niet dommer.
• Gordon Bell, proefpersoon in digitalisering totale leven sinds 1999. (top researcher microsoft). Man ziet er ontzettend gelukkig uit.
• Google glass: privacy?
• We schiften zelf de dingen die we graag herinneren, de hoogtepunten.
• Cyber-realiteit (facebook) staat niet meer zo los van het echte leven, we zien dat ook als realiteit.
• Ben Hammersly: google glass wordt zelfde als bluetooth headset, je krijgt medelijden met de persoon die die continu aan heeft, en ook wordt deze op sommige plekken verboden, zoals ziekenhuizen en bioscopen.
• Obscura: soort onzichtbare boerka, een klein oogje met een laser erin die voelt als er een camera in de buurt is. De foto die dan van je gemaakt wordt is onbruikbaar.
• Gezichtsuitdrukking-manipulatie: blij kijken terwijl je niet echt blij bent.

Avro Close Up: Marina Abramovic – ‘The Artist is Present’

Deze documentaire geeft een heel mooi inzicht in de het leven en werk van Marina Abramovic, een bekende performance-kunstenares. We zien hier de aanloop naar een oeuvre-expositie die om haar draait in het MoMa. Tijdens deze expositie geeft zij zelf ook een performance, en niet zomaar 1. Ze zit elke dag van 9 tot 5 (!) in de zaal, op een stoel, met tegenover haar nog een stoel waar publiek kan gaan zitten. Tijdens de openingsavond is haar oude geliefde Ulay als eerste aan de beurt om tegenover haar te komen zitten, ze laat een traan en Ulay ook, in de documentaire wordt ook hun relatie uitgebreid besproken. De documentaire heeft mij de ogen geopend op het gebied van performance-art, een kunstvorm die ik voorheen niet echt begreep en mij niet zo boeide. De passie waarmee Abramovic haar werk uitvoert is ongekend, en dit is te zien zowel haar oude als haar nieuwe werk. Het roept veel vragen op, onder andere over het uithoudingsvermogen van de kijker vs. de kunstenaar. Ook kunst vs. realiteit, net als in de tekst over Baudrillard.

Rayfish Footwear

Rayfish Footwear is een fictioneel bedrijf dat is bedacht door een aantal Nederlanders, Koert van Mensvoort, Ton Meijdam in samenwerking met NextNature.net. Er werd een werkende website gebouwd en het bedrijf kreeg heel veel media-aandacht. De schoenen die hier namelijk werden ‘verkocht’ waren schoenen van roggenleer, waarvan je het patroon op de rog zelf kon ontwerpen. De schoenen kostten zo’n 1800 dollar en er waren veel mensen die ook daadwerkelijk deze schoenen wilden aanschaffen. Maar tegelijkertijd laaide er ook een discussie op over de ethiek van deze hele zaak en werd zelfs een fictieve inval gefilmd in een van de zogenaamde roggen-kwekerijen. Deze inval betekende ook het einde van het bedrijf. Dit alles is terug te zien in een mooie documentaire en ook is er een rondreizende expositie van de ‘roggensneakers’.

Oefening 1:
Kies enkele afbeeldingen uit je hotglue en benoem smaken en geuren erbij (zie links)

Oefening 2
Welke kleuren of geluiden hebben geuren en smaken voor jou?

Synthetische smaak net als skittles.
Geur van een videoband of doka.

Bloed, koffie, thee.
Geur van olie.

Vanille, zacht.
Zoemend geluid.
Geurloos.

Smaak van krijt, poederig.
Geur van roet of rook.

Drop maar misschien ook vanille.
Ruis van buiten.

Smaak van jonge frisse bladeren.
Geurloos.

Ik vind dit een lastige vraag om te beantwoorden. Ik denk dat ik mijn herinneringen opbouw als een totaalplaatje. Bijvoorbeeld liedjes die me doen denken aan m'n jeugd of een staat van prille verliefdheid. Kleuren onthoud ik ook wel erg goed, ik kan me ons oude huiselijke interieur zo voor me halen inclusief details zoals m'n speelgoed. Van jongs af aan ben ik ook nogal een rare wat betreft smaken. Mijn moeder had een heel karwei aan mij vroeger, normaal eten hoefde ik eigenlijk niet, ik werd gelukkig van het eten van papier, wasmiddel en sponzen om maar eens wat te noemen. Dat is inmiddels wel goed gekomen maar nog steeds word ik blij van a-typische geuren. Zo vind ik de geur van benzine en diesel heel erg lekker en zo ook de geur van het asfalt net na een fikse bui op een hete zomerdag.

Oefening 3
Welke producten/voorwerpen kunnen worden gezien als extensies van welke zintuigen, in woord en beeld?

Marshall McLuhan, Quentin Fiore. "The medium is the massage: An inventory of effects". (Ginko Press) 2001 (1967), 30-41

• The wheel is an extension of the foot
• The book is an extension of the eye.
• Clothing is an extension of the skin.
• Electric circuitry is an extension of the central nervous system
• Media, by altering the environment, evoke in us unique ratios of sense perceptions. The extension of any one sense alters the way we think and act – the way we perceive the world. When these ratios change, men change.

Vicki Woods, 'Mathew Barney's personality parade'. "Vogue" (February 1997), 160-163

• Matthew Barney – conceptual performance artist / sculptor
• Retrospective show in Boijmans van Beuningen.
• Grote belangstelling voor (1400 man), show vond plaats in binnentuin.
• Visueel spektakel van grime en special effects, mensen verkleed als halfgoden (man met bokkenpoten en gewei), motorrijders, stewardessen etc.

Charles Baudelaire. 'Correspondances Samenhang'. In: "De bloemen van het kwaad". Amsterdam (Van Oorschot) 2012, 24-25

SAMENHANG
• wouden van symbolen
• lange echo’s
• het stralend licht en als de duisternis
• zo hangen geuren, kleuren, klanken innig samen
• wij kennen geuren als een kinderlijf zo fris (wat een onpasselijke zin)
• muskus en amber, wierook, benzoe – die zingen
• van geestvervoering en vervoering van de zinnen

• voorbij de verste grenzen van de sterrensferen
• maak in de allerhoogste lucht jezelf weer puur
• drink, als louter, goddelijk likeur
• de taal van bloemen en van sprakeloze dingen!

• De Natuur is een tempel met bezielde zuilen
• langgerekte echo’s tot eenheid vol van duister en diepzinnigheid
• het zonnezengen?
• geuren, kleuren, klanken tot één zin herleid
• die onverholen van oneindigheid reppen
• amber, muskus, mirre, wierookwalmen, die zins- en geestvervoering zingen in hun psalmen